Montaigne, İskender, Aristoteles

Gençlikte alıp okuduğum Montaigne-Denemeler kitabını tekrar karıştırmaya başladım birkaç haftadır.

Kitap, en uzunu birkaç sayfadan oluşan kısa denemelerden oluştuğu için roman gibi baştan sona okumak gerekmiyor. Rastgele bir sayfa açıyor ve birkaç sayfa okuyordum. Bu rastgele açış ve okumaların birinde şu başlık önüme geldi : “ ÜÇ BÜYÜK ADAM”Montaigne’nin övdüğü üç büyük adamdan ikisini ayırabiliriz, Homeros ve Epaminondas’ı.İskender ise korkunç biri ! Makedonya’dan kalabalık bir katil orduyla yola çıkıp Hindistan’a kadar sayısız katliamlar yapmış/yaptırmış biri. 

Bakın Montaigne, hem anlatıp hem nasıl yumuşatıyor onun günahlarını, "Üç Büyük Adam" denemesinde  :
"Thebai'nin yıkılması, Memandros'un ve Ephestion hakiminin, yüzlerce İranlı esirin, bir sürü Hintli askerin, çocuklarına varıncaya kadar bütün Kos halkının öldürülmesi kolay hoş görülecek işler değildir; ama Kleitos'u öldürmekle işlediği suçu fazlasıyla ödemesi ve daha başka davranışları gösteriyor ki yüreği temizdi; iyilik için yaratılmış bir insandı. "

Başka şeylerde yazmış, uzatmayayım, raftan indirin ve siz tekrar okuyun bu denemeyi.

Ama bir dakika , o yazıdaki Lucianus'un şu dizelerini de aktarayım (Latincesine gerek yok)  :

Önüne çıkan tepelerde ne varsa yıkarak,
Geçtiği her yerin altını üstüne getirerek

Geçtiği her yerin altını üstüne getiren bu adam mı en büyük üç adamdan biri ?
Düşünün, bunların yolu üzerinde, küçük bir köyde dayanışma içinde yaşayan, ekip biçen barış içinde sıradan bir yaşantı süren birisiniz veya bir çocuk. Ve bir gün bu katiller üzerinize geliyor. Ne çadır kalıyor ne kulübe ne ekin ne insan ! Her şeyi yakıp yıkıyorlar !

Hocası kim dersiniz İskender'in ? Büyük filozof Aristoteles. 2350 yıl sonra Yuh sana Aristo, bunu mu yetiştirdin ?